Trivia

met 71 artikelen - stand 29-11-2022

Op deze pagina vermeld ik diverse zaken die niet rechtstreeks met de molen De Liefde te maken hebben, noch met andere onderwerpen die in het menu staan vermeld, maar die ik wel de moeite waard vind om met geinteresseerden te delen.

Pelmolens in de provincie Groningen gebouwd tussen 1680 en 1856


1715_13-12_Appingedam
In vroeger eeuwen mocht er in molens niet gemalen èn gepeld worden. Op het malen werd belasting geheven (de belasting op het gemaal) en op het pellen niet.
Om dat goed kunnen controleren en om fraude te voorkomen, moesten korenmolens minimaal 200 meter verwijderd zijn van pelmolens.
In veel dorpen stonden vroeger dan ook een koren- en een pelmolen.
Naar welke pelmolens dat betrof en wanneer ze werden gebouwd verrichtte ik een uitgebreid onderzoek, waarbij ik ook de bijbehorende documenten scande.
Het artikel werd gepubliceerd in het TIMS-blad 'Molinologie" nummer 47, 2017.
Het geheel is te lezen in Pelmolens in Groningen
(15 pagina's met 12 illustraties, pdf 14.899.221 k)


logo gra

Documentatie Groninger molens
in de Groninger Archieven

In 2009 zijn alle documenten van Groninger molens vanuit het Groninger molenarchief overgebracht naar de Groninger Archieven. Deze documenten zijn via de website van de Groninger Archieven te traceren.
Het Toegangsnummer is 2498 en de documenten zijn genummerd op alfabetische volgorde van de locatie.
In het 14 pagina's tellend document heb ik alle 507 alfabetisch geordende stukken met de bijbehorende inventarisnummers weergegegen.
Tevens vermeld ik een overzicht van alle super8 films die bij het GAVA zijn ondergebracht.

Voor degene die zelf via de website van de Groninger Archieven wil zoeken, heb ik, om duidelijk te maken hoe dit in zijn werk gaat, twee voorbeelden gemaakt. Zie de pagina documentatie Groninger molens.

ordonnantie_1623

Instructies voor de molenaars van de stad Groningen, uitgevaardigd in 1602 en 1623

Op 8 april 1602 stelde het bestuur van de stad Groningen een "Instructie voor molenaars" op.
21 jaar later, op 1 december 1623 publiceerde het stadsbestuur een nieuwe ordonnantie, waarin eveneens werd vastgelegd waaraan de molenaars zich dienden te houden bij het uitoefenen van hun beroep.
De eerste instructie telt 11 artikelen, de tweede 22 artikelen.
Beide heb ik opgenomen in het document instructies
(10 pagina's, pdf 2.175.292 k)


octrooiaanvraag 1637

De octrooiaanvraag voor de eerste molen te Oude Pekela in 1637

Vanaf plm. 1600 ontwikkelde zich de veenkolonie Pekela. De bewoners moesten in de eerste jaren voor het laten malen van graan naar het buurdorp Blijham.
In 1637 vroeg Jan Peters ter Munte vergunning om een molen te mogen zetten in Oude Pekela.
De aanvraag en toestemming werd op een 'vodje papier' overgeschreven. Zie het document octrooiaanvraag (3 pagina's, pdf 952.151 k) Ook opgenomen in het boek 'Groninger molenhistorie'.


Noorderhoogebrug

Biotoopperikelen te Noorderhoogebrug in 1887

Biotoopproblemen rondom molens zijn niet van deze tijd. Zo richtte koren- en pelmolenaar Jan Nienhuis van de molen te Noorderhoogebrug in 1887 een verzoek aan de Gedeputeerde Staten van Groningen "om aftopping van eenige hinderlijke boomen".
In het document biotoopperikelen is te lezen hoe dit uitpakte.
(4 pagina's, pdf 910.487 k)
Ook opgenomen in het boek 'Groninger molenhistorie'.


1814

Opgave van het aantal graanmolens in 1814
in de provincie Groningen

In 1814 werd aan de burgemeesters in de provincie Groningen gevraagd opgave te doen van het aantal molens in hun gemeente.
Dit leverde een reeks brieven met gegevens over 41 gemeenten op.

In het document opgave 1814 zijn al deze gegevens per gemeente te lezen.
(15 pagina's, pdf 1.113.502 k)


papiermolen_werklust

De geschiedenis van de Papiermolen "Werklust"

In 1734 werd ten zuiden van de stad Groningen een papiermolen gebouwd, die reeds in 1843 weer werd afgebroken. Het openluchtbad 'De Papiermolen' herinnert aan deze molen.
In 1929 schreef dr. W. J. Koppius in het maandblad "Groningen" een uitgebreid artikel over de molen. Ik vulde dat aan met gegevens van B. van der Veen Czn. en zocht er de kadastrale kaart van 1821 bij.
Dit alles is te lezen in het document Papiermolen "Werklust".
(22 pagina's, pdf 2.799.683 k)


wapen Appingedam

Koopbrieven en contracten betr. de molens te Appingedam 1780-1782

De molens die ooit in Appingedam hebben gestaan, zijn door Jan Evert Emmelkamp beschreven in het boek "De historie van boerderijen en molens in de gemeente Appingedam".
Enige interessante documenten betreffende deze molens vond ik in het RHC Groninger Archieven te Groningen. Het zijn een "verzeguld Contract weegens ‘t Maalloon en pelden van gort", dat in 1780 werd opgemaakt tussen de pelmulders van een zevental plaatsen, alsmede enige koopbrieven en een huurcontract.
De getranscribeerde teksten zijn in het document Koopbrieven en contracten betr de molens te Appingedam te lezen.
(9 pagina's, pdf 1.809.166 k)
Ook opgenomen in het boek 'Groninger molenhistorie'.


borgercompagnie

Het contract van de watermolenaar te Borgercompagnie

Op 28 november 1909 tekende Jans van der Molen een contract, waarmee hij watermolenaar op de ronde stenen poldermolen te Borgercompagnie werd. In 1932 werd het gevlucht van de molen verwijderd en maalde verder als elektrisch gemaal. Van deze molen resteert nog een romp.
Het contract en informatie over de molenaarsfamilie is te lezen in het document contract. (6 pagina's, pdf 1.630.744 k)


grudtmeulen

Rosmolens

Rosmolens waren er al in de Romeinse tijd. Eeuwenlang werden ze voor talloze doeleinden gebruikt, maar het bekendst is toch wel de grutmolen, voor het malen van boekweit.
In boerderijen werden ze gebruikt voor het karnen van de boter, maar ook voor het dorsen en andere werkzaamheden.
Over dit type molen heb ik veel informatie verzameld, die op de pagina rosmolens wordt vermeld.


goepel

De göpel

De göpel, ook wel genoemd paardenmanege, geubel of geupel, is een moderne versie van de rosmolen.

Over dit type, dat in Nederland nauwelijks nog voorkomt, heb ik veel informatie verzameld, die op de pagina göpel wordt vermeld.


klapotetz

De klapotetz

De klapotetz is een door wind gedreven klappermolen.
Enkele exemplaren zijn nog te vinden in zuid-oost Oostenrijk en Slovenië.

Over dit molentype vond ik veel informatie, die op de pagina klapotetz wordt vermeld.


kleiekotzer

De kleiekotzer

De kleiekotzer is een sierlijk bewerkt houten masker, dat over de uitlaatopening van de builkist is geplaatst.

Over de kleiekotzer heb ik enige informatie verzameld en ik maakte er foto's van in het Schwarzwälder Freilichtmuseum Vogtsbauernhof te Gutach.
In het document kleiekotzer is dit te lezen.
(13 pagina's, pdf 4.173.260 k)


Georgsdorf

De Buchweizenmühle te Georgsdorf

Een aantal keren bracht ik een bezoek aan de molen in het Duitse Georgsdorf, aan de Adorfer Straße 8, ongeveer ter hoogte van Coevorden en niet ver daar vandaan. Deze molen is bij uitstek een "Buchweizenmühle", want boekweit is het enige dat op deze molen wordt gemalen.
De molen is een goed voorbeeld van hoe men in Duitsland is door gegaan met het moderniseren van de molens, iets dat o.a. goed te zien is aan het gaande werk. Zo is het bovenwiel een ijzeren wiel, waarin houten kammen zijn geplaatst, die in een ijzeren bonkelaar met houten kammen grijpen. Ook het spoorwiel en steenrondsel zijn van ijzer en hebben houten kammen, de bovenas, de koningsspil en steenspil zijn eveneens van ijzer.
Op de pagina Georgsdorf heb ik 17 foto's geplaatst, waarop e.e.a. goed is te zien.
Over boekweit is veel te lezen op wikipedia.


oldehove_de_leeuw

Dekker wieken in de provincie Groningen

Het "verdekkeren" van molenroeden is in de provincie Groningen sinds 1932 door de fa. Bremer in licentie uitgevoerd. Na 1945 heeft de fa. Bremer veel wieken gestroomlijnd volgens het systeem Van Bussel. Zij werden voorzien van de bremer-remkleppen.

In het document Dekker wieken vermeld ik een overzicht van 26 molens in de provincie Groningen die tussen 1928 tot 1942 zijn verdekkerd.
(3 pagina's, pdf 1.006.109 k)

De molen "De Leeuw" te Oldehove met Dekker wieken en Ten Have.


zelfzwichter1987

Molenartikelen in oude Zelfzwichters

De eerste uitgave van het blad "De Zelfzwichter", verenigingsorgaan van de Vrienden van de Groninger Molens, zoals het toen heette, verscheen in het voorjaar van 1974.
In dit blad werden vele artikelen geplaatst geschreven door diverse redactieleden en auteurs. Onder hen waren twee Groninger molenkenners bij uitstek, namelijk de heren B. van der Veen Czn. en W.O. Bakker.

Een 47-tal interessante artikelen heb ik gescand, indien mogelijk van de bijbehorende foto's voorzien en als pdf opgemaakt.
Zie de volledige lijst met alle titels.

Ze zijn te vinden op de pagina oude Zelfzwichters.

De artikelen beschrijven voornamelijk de geschiedenis van de Groninger molens.


Zoutkamp

Ongelukken in, om en met de molens

Je moet er als vrijwillig molenaar niet aan denken, dat er in jouw molen een ongeluk gebeurt. En toch komt het af en toe voor.

In het document Ongelukken in, om en met de molens vermeld ik kort diverse voorbeelden.

De meeste beschreven voorvallen spelen zich af in de provincie Groningen in de periode 1846-2011.
(6 pagina's, pdf 1.052.831 k)
Ook opgenomen in het boek 'Groninger molenhistorie'.

Foto: de brand in de molen te Zoutkamp op 6-9-1933.


gva_1931.jpg

De windmolens in de gemeente Groningen

In 1931 publiceerde B. van der Veen Czn., eminent Groninger molenkenner en bestuurslid van de vereniging "De Hollandse Molen", een artikel in de Groningsche Volksalmanak over de windmolens in de gemeente Groningen.
Het omvangrijke artikel werd afgedrukt op de pagina's 136 t/m 178.

De transcriptie die ik ervan samenstelde bevat alleen de tekst en dus niet de illustraties.

Het is te lezen in het document De windmolens in de gemeente Groningen. (20 pagina's, pdf 676.537 k)


teenstra_boek

Molens in de Stads- en dorpskroniek Groningen Friesland Drente

Deze uit twee delen bestaande kroniek werd door M. D. Teenstra in 1859 gepubliceerd en beschrijft de periode van 313 jaren vóór Chr. tot 1795, c.q. 1859.
Uitgeverij M. A. van Seijen te Leeuwarden gaf de twee delen in 1974 opnieuw uit in één band, waardoor een kloek boekband ontstond van 1120 pagina’s.
Over molens in het algemeen en over molens in de provincie Groningen in het bijzonder, vond ik in deze kroniek enige interessante vermeldingen.

Ze zijn te lezen in het document Teenstra.
(4 pagina's, pdf 128.090 k)


garnwerd_boekje

De molen "De Meeuw" te Garnwerd
de geschiedenis van 1629-1971

In 1971 werd ter gelegenheid van het gereedkomen van de restauratie van de molen "De Meeuw" te Garnwerd, een klein boekje uitgegeven, waarin de geschiedenis van de molen is beschreven.
Als tekst nam men het artikel van E. J. Werkman De molen te Garnwerd, dat in de Groningsche Volksalmanak voor het jaar 1943 was afgedrukt.

Het boekje is inmiddels al lang niet meer te verkrijgen en daarom transcribeerde ik de tekst.
Ook voorzag ik het van twee foto's uit mijn archief, alsmede van een opname van een kaart uit 1630, waarop de molen aan het nieuw gegraven kanaal is ingetekend.

Het geheel is te lezen in het document De molen te Garnwerd.
(11 pagina's, pdf 1.556.9668 k)


molenspel

Het molenspel

Het molenspel is een eeuwenoud bordspel. Het wordt ook wel morris genoemd of uitgebreider: Nine men’s morris. Het spel is op verschillende plaatsen in de wereld aangetroffen, ook in Nederland. Ook nu nog wordt het spel gespeeld, waarbij het huidige speelbord precies hetzelfde is als dat van eeuwen terug.

Veel meer informatie is te lezen in molenspel.
(6 pagina's, pdf 669.027 k)
De spelregels zijn te lezen in molenspel spelregels.
(5 pagina's, pdf 235.386 k)


bijbel

De woorden ‘molen’ en ‘malen’
in de bijbel

In de bijbel komen meerdere keren de woorden molen en malen voor, evenals de woorden handmolen en molensteen.

In het document molen in de bijbel heb ik alle relevante teksten opgenomen, waarin deze woorden worden gebruikt.
(3 pagina's, pdf 316.229 k)


rouwstand

De rouw-, vreugde- en pinksterstand

Over het gebruik van de rouwstand bestaan nogal wat verschillen. Ik verdiepte mij er in en schreef er een artikeltje over, dat in het Groninger molenblad 'De Zelfzwichter' werd geplaatst.
Het gebruik van de rouwstand op de molens.
(2 pagina's, pdf 34.339 k)

In het zelfde blad schreef ik een aflevering later een artikel over
Het gebruik van de vreugdestand op de molens.
(2 pagina's, pdf 45.027 k)

En in een volgende aflevering verscheen een artikel over
Molens in Pinkstertooi.
(3 pagina's, pdf 229.367 k)


Foto: de molen 'De Liefde' te Uithuizen in de rouwstand.


gerst

Gortrecepten

Gerst (Hordeum vulgare) is een graansoort en behoort net als de overige granen: tarwe, haver, rogge, gierst en rijst, tot de grassenfamilie.
Bij gerst is de vrucht vergroeid met de omhullende kafjes en aangezien deze kafjes onverteerbaar zijn, moet gerst voor menselijke consumptie altijd eerst gepeld worden. Gepelde gerst wordt dan gort genoemd.
Op de molen De Liefde werd vroeger veel gerst gepeld; de beide pelstenen zijn nog aanwezig en liggen in de met blik beslagen kuipen.
Gort was vroeger een belangrijk volksvoedsel en er zijn dan ook vele gerechten waarin gort wordt verwerkt.

Daarvan heb ik een aantal verzameld en in het document gortrecepten zijn ze na te lezen. (9 pagina's, pdf 54.690 k)


sarrieshut_verkerk

De tekening toont de interpretatie die Marcel Verkerk,
historisch bouwkundige,
maakte van het bestek van 1630.

Bestekken en benoemingen

Op de pagina De sarrieshutten vermeld ik diverse wetenswaardigheden over de huisjes van de belastingcontroleurs bij de molens. Zo heb ik er een tweetal bestanden geplaatst waarin meerdere bestekken van chercherswoningen integraal worden weergegeven.

Het eerste is het document Tien bestekken van chercherswoningen gebouwd in de provincie Groningen in de periode 1630-1788. (50 pagina's, pdf 2.196.243 k)

In het tweede document worden de bestekken voor de herbouw van de sarrieshut te Uithuizen in 1670 en 1750 vermeld. (12 pagina's, pdf 839.537 k)

In het derde document wordt het bestek van 1781 voor de nieuwe sarrieshut bij de molen aan de Ommelanderwijk beschreven. (8 pagina's, pdf 161.308 k) Eveneens opgenomen in het boek 'Groninger molenhistorie'.

Ook is er het document cherchersbenoemingen met de namen van honderden in de loop der eeuwen aangestelde cherchers. (40 pagina's, pdf 240.775 k)


Het bestek van de watermolen De Goliath

bestek_de_goliath_1897
Een klein deel van de frontzijde van het bestek van 1897.

De voorganger van deze noordelijkste molen van het Nederlandse vasteland was gebouwd in 1882 en brandde op 27 februari 1897 af.
Het bestek beschrijft de herbouw, uitgevoerd in 1897, in opdracht van het waterschap de Eemspolder te Uithuizermeeden. (12 pagina's, pdf 2.339.087 k) Ook opgenomen in het boek 'Groninger molenhistorie'.

zeemeeuw

'De molen in den Lauwerpolder'

In de Wekelijksche Courant: De Nijverheid, nummer 7, eerste jaargang, 15 februari 1893, pagina 58 en 59 vond ik een tekst waarin o.a. treffend de toen aanwezige zelfkruiing wordt beschreven.
In het artikel dat ik erover samenstelde heb ik tevens een bijzondere foto opgenomen betreffende het transformatorhuisje dat in 1935 door de KEMA naast de molen werd geplaatst, nadat men besloten had geen reparatie aan de gebroken roede uit te voeren. De kap van de molen werd toen verwijderd en de romp bleef op die wijze er tot 1985 staan.
Lees het in het document 'De molen in den Lauwerpolder' (5 pagina's met 6 illustraties, pdf 933.492 k).


Maatregelen tegen te hoog opmalen in Groninger schepperijen

waterpeil 16-5-1825.jpg
De aanhef van de ordonnantie van 16 mei 1825.

De landerijen, met name ten noorden van de stad Groningen, zijn laag gelegen en werden daarom in vroeger eeuwen bemalen door vele watermolens. Iedere eigenaar was daarbij gericht op zijn eigen belang en spuide het water zoals hem het beste uitkwam. Zoiets veroorzaakte uiteraard overlast voor andere landeigenaren, hetgeen vele conflicten opleverde. De overheid nam daarom meerdere maatregelen, zoals het verbod op het willekeurig plaatsen van watermolens, het invoeren van peilbouten en peilmolens. Ze zijn beschreven in de resoluties van 1807, 1825 en 1835. (7 pagina's, pdf 313.897 k) Ook opgenomen in het boek 'Groninger molenhistorie'.

De molen met horizontale wieken

horizontale_wieken
Een klein deel van de openingspagina van het bericht.

In een publicatie uit 1823 wordt melding gemaakt "over de uitvinding van den molen met horizontale wieken", gedaan door Willem Frederik Dorn Seiffen. De nieuwe molen, bedoeld voor polderbemaling, wordt uitgebreid geprezen en aanbevolen, maar een duidelijke technische omschrijving ontbreekt. (4 pagina's, pdf 142.271 k)

Coopbrief van de Pelde Garste Molen tot Wehe

coopbrief_wehe_1752
Een klein deel van de versozijde van de akte van 1752.

Tijdens de 6e Mernedag te Kloosterburen, op 27 september 2008, werd mij het perkamenten document van 6 mei 1752 getoond, dat ik vervolgens transcribeerde. Coopbrief. (3 pagina's, pdf 449.612 k)

Wiessner

De windmolen en zijn onderdelen


615 vragen en antwoorden uit het boek van J. G. Wiessner ‘De windmolen en zijn onderdelen’.

De tijdens mijn opleiding ontvangen documenten heb ik gebundeld in het document vragen en antwoorden. (47 pagina's, pdf 225.749 k)


Leegkerk - Jonge Held

Het bestek van de Zuiderwatermolen in Hoogkerk - 1798

In 1798 werd besloten tot de bouw van de ‘Zuiderwatermolen’, uitgerust met twee schroeven. De molen bemaalde de Zuider Molenpolder (Middenpolder), sinds 1882 genaamd ‘De Verbetering’ op het Eelderdiep, groot 1009 ha. Deze laatste polder werd door een stoomgemaal bemalen en bediende de ‘Landerijen ten zuiden van het trekdiep buiten de A-poort’. De molen werd in 1800 gebouwd en deed dienst tot 1882. In dat jaar werd hij voor afbraak verkocht voor ƒ 555,00.

Het bestek is te lezen in het getranscribeerde document. (10 pagina's, pdf 653.486 k)

De nu nog aanwezige watermolen ‘De Jonge Held’, ten noorden van Leegkerk en ten zuiden van de Frieschestraatweg, werd gebouwd in 1829.


Neolithische maalsteen en stamper

Neolithische_maalsteen_en_stamper-1 Neolithische_maalsteen_en_stamper-3
De Neolithische maalsteen en stamper bevinden zich in de collectie van de auteur.

Vindplaats: omgeving Termit, Niger, datering: Neolithicum (2000-4000 j), maalsteen: materiaal basalt, diameter 9,5 cm, dikte 1 tot 2 cm, gewicht 270 gram, stamper: materiaal kwartsiet, verkiezelde klei-ijzersteen en door bodeminvloeden bruin verkleurd, lengte 6 cm, diameter 2 cm, gewicht 60 gram.
De natuurlijke gaten in de maalsteen zorgden ervoor dat het fijnmalen vlot verliep. De stamper heeft mooie gebruikssporen.
In het 17 pagina's tellend document met vele illustraties wordt nader ingegaan op de onderwerpen neolithicum, napjesstenen, kwartsieten, basalt gesteente en basaltlava en maalstenen van basaltlava. (pdf 643.112 k)

Zilveren signet van een molenaar uit de 18e eeuw

signet
Het signet van een molenaar uit de 18e eeuw.

In mijn molencollectie bevindt zich een zilveren signet, gegraveerd met een monogram en de voorstelling van een windmolen. Het signet is ongemerkt, 40 mm hoog en wordt gedateerd aan het eind van de 18e eeuw. Over deze en andere, alsmede over het gebruik van signetten stelde ik een artikel samen met meerdere illustraties. (4 pagina's, pdf 388.878 k)

woordenboek

Molenwoordenboek

Tijdens mijn opleiding tot vrijwillig molenaar kwam ik in aanraking met talloze nieuwe, voor mij tot dan onbekende woorden. Ik ben ze van meet af aan gaan opschrijven en noteerde zo 1781 begrippen, namen en termen. Hierdoor ontstond het 104 pagina's tellend Molenwoordenboek. (pdf 566.822 k)


Instructie voor de Oppasser
van de Provintiale Scholle tot Wierum

instructie scholle
De aanhef van de instructie - 2 november 1726. RHC Groninger Archieven.

De Oppasser van de Scholle was de veerman van Wierumer schouw, een gehucht op de grens van de gemeenten Winsum en Zuidhorn aan het Reitdiep. Het is ontstaan bij de schouw (= pont) over het Reitdiep, de Wierumer Schouw, die later is vervangen door een brug.
In het getranscribeerde document instructie scholle worden in 17 punten de taken vermeld waaraan de veerman zich had te houden. (4 pagina's, pdf 266.115 k)

trekschuit

De vergunning voor de trekschuit Groningen-Rasquert en omgekeerd van 1701

In de Groninger Archieven stuitte ik op een reglement voor de trekschuit van Groningen naar Rasquert en omgekeerd. De vergunning voor het varen met een trekschuit op deze route, werd door het provinciaal bestuur van Groningen in de resolutieboeken vastgelegd op 19 april 1701. Het omvat een reglement waarin de verplichtingen waaraan men zich diende te houden, alsmede de dagen en tijden waarop er gevaren mocht worden, werden vastgelegd. De negen artikelen van dit reglement geef ik weer in het document Trekschuit Groningen-Rasquert. (4 pagina's, pdf 486.506 k)


Koperen artikelen van de NEMI

molen  set  karn
Enige voorbeelden.

Onlangs kwam ik in het bezit van een spaarpot, uitgevoerd als een ronde stenen molen. Het model is gemaakt van koper en is inclusief de wieken 15 centimeter hoog. Op de bodemplaat is de naam van de vereniging te lezen, die deze spaarpot uitgaf, namelijk Ver. V. Ned. Melkinr. Vereniging van Nederlandse Melkinrichtingen.
De spaarpot werd in de jaren twintig-dertig van de vorige eeuw aan de leden beschikbaar gesteld en ik ontdekte dat er meerdere artikelen werden verstrekt.
Uiteindelijk verzamelde ik ze allemaal en schreef er een artikel over Koperen artikelen van de NEMI. (20 pagina's, pdf 2.711.147 k)

Lakens, loodjes, ordonnantie en impost

Leiden lakenlood 1775  Douaneloodje  Belastingloodje 19e eeuw.jpg
Enige voorbeelden.

Al geruime tijd verdiep ik mij in 'loodjes' die door 'piepers' met een detectieapparaat boven de grond worden gehaald. Primair ben ik op zoek naar 'meelloodjes' en daarover bereid ik momenteel een artikel voor. Maar tussendoor krijg ik ook andere loodjes, zoals 'lakenloodjes'.
Aangezien daarover veel informatie op het internet is te vinden en ik onlangs een ordonnantie uit 1666 had getranscribeerd, waarin deze loodjes ter sprake komen, schreef ik er een artikel over Lakens, loodjes, ordonnantie en impost. (20 pagina's, pdf 4.350.964 k)

Meelloodjes, een ‘verborgen’ geschiedenis

loodje  loodje
In het TIMS-blad 'Molinologie' nr. 50, 2018, werd mijn artikel Meelloodjes, een ‘verborgen’ geschiedenis afgedrukt. (16 pagina's, pdf 4.350.964 k)

Het artikel werd eveneens vermeld en gepubliceerd door het blad van het Groninger Molenhuis De Zelfzwichter, jaargang 23, nummer 2, september 2019.

loodje  loodje

Lichtgevende molenspeldjes in oorlogstijd

winterhulp molenspeld  winterhulp 2 molens.jpg
Enige voorbeelden.

In mijn molencollectie bevinden zich diverse lichtgevende molenspeldjes, die tijdens WO II door door de stichting Winterhulp Nederland (WHN) werden uitgegeven, als geschenk tijdens de collectes. Ook andere voorwerpen, veelal gerelateerd aan de vaderlandse geschiedenis, werden in de loop der jaren uitgegeven. Over dit gebeuren schreef ik het artikel Lichtgevende molenspeldjes in oorlogstijd, voorzien vele illustraties. (8 pagina's, pdf 780.294 k)

Trotseerloodje, ook: traceerloodje, dakloodje

trotseerloodje van P.Koolstra uit Leeuwarden  trotseerloodje PH Vos Zwolle  trotseerloodje Jobse 1995 Middelburg
Enige voorbeelden.

In mijn verzamelingen bevinden zich een tiental trotseerloodjes of loodplaatjes gemaakt door loodgieters uit de stad Groninger. Het is een stukje lood dat wordt gebruikt bij loden bekleding van daken en dakkapellen om spijkers af te dekken om zo inwateren tegen te gaan. In het artikel Trotseerloodjes van Groninger loodgieters worden een viertal beschreven, voorzien van genealogische gegevens en illustraties. (12 pagina's, pdf 1.369.417 k) Over trotseerloodjes is tevens een interessant boek verschenen. Het is te lezen in het artikel Trotseerloodje, ook: traceerloodje, dakloodje samen, voorzien vele illustraties. (7 pagina's, pdf 947.158 k)

dorsvlegel

Dorsvlegel - Dreschflegel - Flail - Fléau



In mijn verzamelingen bevinden zich eveneens een aantal dorsvlegels. Hierover heb gegevens uit meerdere landen en vele foto's verzameld en opgenomen in het document Dorsvlegels. (48 pagina's, pdf 11.847.494 k)


molenaars-instructie

Instructie voor de moolenaars in de Starnmeer


De instructies zijn in 1785 te Alkmaar gedrukt by Jan Coster Hz.

Het omvat 34 artikelen waarin omschreven wordt waaraan de molenaars zich hebben te houden.

Molenaars instructie. (5 pagina's. pdf 261.810 k)


Een Lepel van ‘De Toekomst’ - 1888-1938

lepel
De hierboven afgebeelde lepel vond ik op een rommelmarkt. De lepel was geheel zwart en dus heb ik wel even moeten poetsen om hem weer toonbaar te maken. Over de reden van de uitgave van de lepel en de Coöperatie de Toekomst en de HAKA vond ik op het internet allerlei informatie. Hiervan en met name de situatie te Groningen heb ik het een en ander verzameld en geef ik in het document Een Lepel van ‘De Toekomst’ - 1888-1938. (27 pagina's. pdf 3.302.007 k) weer.

Ordonnantie

Ordonnantie op de haven, van der A en de Krane - 1732


In 25 korte artikelen wordt weergegeven waar de haven-meester zich aan heeft te houden. Het wordt afgesloten met de eed voor de haven-meester.

Ordonnantie op de haven, van der A en de Krane.

(8 pagina's met 6 illustraties, pdf 2.528.936 k)


Ordonnantie op de Tol te Wedde - 1760

kaart_1590_Wedde_molen
Op bovenstaande kaart uit 1590 staat de reeds in 1572 vermelde windmolen te Wedde getekend.
Toen werd er ook al tol geheven voor het oversteken van de Westerwoldse Aa bij Wedde.
In het document Ordonnantie op de Tol te Wedde is er meer over te lezen.
(9 pagina's met 6 illustraties, pdf 1,232.201 k)

rouwende mannen

Reglement omtrent het dragen en geven van Rouw - 1732


In 1732 stelde het bestuur van de stad Groningen een reglement op 'Omtrent het dragen en geven van Rouw'. Dit gold zowel voor de inwoners van de stad, als voor die van 'Gorecht, Sappemeer, beide Oldambten, Wedde, Westerwoldinge Landt, Bellingewolde en Bleyham'.
Reglement omtrent het dragen en geven van Rouw.
(6 pagina's met 9 illustraties, pdf 562.375 k)


Haubois_Groningen_kraan.jpg

Ordonnantie op de accys van de Kraane en desselfs geregtigheid in de stad Groningen - 1714


De havenkraan aan de Noorderhaven te Groningen was een tredmolenkraan, waarin mannen in het tredrad liepen om zware lasten in en uit de schepen te halen.
Het stadsbestuur stelde in 1714 een Ordonnantie op waarin de bedragen worden vermeld, die betaald moesten worden om van deze kraan gebruik te mogen maken.
(19 pagina's met 25 illustraties, pdf 3.038.939 k)


de ratelwacht

Ordonnantie op de ratelwacht in Groningen,
met twee versies: van 1732 en 1765


De stad Groningen werd in vroeger eeuwen 's nachts bewaakt door ratelmannen, die rondes liepen, ratelden en de tijd riepen.
In de ordonnanties wordt beschreven aan welke regels ze moesten voldoen, hoe ze gekleed waren en wanneer de rondes gelopen moesten worden.
Ook staan de routes erin beschreven die ze elk uur moesten lopen.
Met de beschreven straatnamen kun je als het ware de routes meelopen.

(20 pagina's met 16 illustraties, pdf 2.015.046 k)

Lantaarnaansteker

Instructie voor de bezorgers en anstekers der lampen, dezer Stadts Lanteerns, te Groningen in 1732


In vroeger eeuwen was er nog geen straatverlichting. Mensen die ‘s avonds de straat op moesten, droegen een kaarslantaarn bij zich.
In 1663 vond de Amsterdammer Jan van der Heyden een lantaarn uit, die voorzien was van een door hem ontworpen oliebrander.
De stad Groningen werd in 1681 van deze lantaarns voorzien.
Het stadsbestuur stelde een instructie op, waarbij die van Amsterdam als voorbeeld werd gebruikt.

(13 pagina's met 12 illustraties, pdf 2.793.033 k)

Oculaire inspectien

Drie Ordonnanties op de oculaire inspectien
te Groningen

Bij conflicten waarin de locatie een belangrijke rol speelde, namen de rechters, advocaten, etc. de situatie ter plekke in ogenschouw. De spelregel hiervoor werden door het stadsbestuur in enige Ordonnanties op de oculaire inspectien vastgelegd. De eerste verscheen in 1636 en de volgende in 1725 en 1734.
(11 pagina's met illustraties, pdf 1.671.046 k)

placcaet

Placcaet, Resolutie, Generale Ordonnantie van 1666


In 1666 gaf het provinciaal bestuur "Van Stadt Groningen ende Ommelanden" een boekwerkje uit, waarin de "Generale Middelen" werden beschreven. Oftewel een opsomming van belastingen die aan de ingezetenen werden opgelegd.
Hieronder vielen wijn, bier, zeep, azijn, tabak, gemaal, vee, turf, wol, gebouwen, etc.
De tekst is gedrukt in het gotische lettertype de ‘Fraktur’.
Aangezien niet iedereen dit schrift kan lezen, heb ik de volledige tekst getranscribeerd.
Dit is te lezen in Placcaet, Resolutie, Generale Ordonnantie.

(109 pagina's met 51 illustraties, pdf 7.887.303 k)

Wedde

Placcaat tegen vreemde schippers in Westerwolde - 1716

De Westerwoldse Aa was in vroeger eeuwen vanaf de Dollard tot het dorp Wedde bevaarbaar. Over deze rivier voeren ook schippers die van andere streken kwamen en probeerden ergens een vragt op te doen. Dit gebeurde zo vaak en zo goedkoop, dat de plaatselijke schippers nauwelijks werk hadden en dus hun beklag indienden bij de Raad van Groningen.
In 1716 bracht het stadsbestuur een placcaat tegen deze vreemde schippers uit.
(3 pagina's met 3 illustraties, pdf 516.209 k)

wapen

Ordre ende reglement op de koorn-molenaers binnen de stadt Goude - 1664

Omstreeks 1650 vervaardigde Joh. Blaeu een kaart van de stad Gouda. Hierop zijn zeven molens getekend, die alle op de stadsmuur staan. Daarmee hadden ze een hoge plaats en vingen ze de meeste wind. Alle zijn van het type standerdmolen, waarin in die tijd één koppel maalstenen werd geïnstalleerd. In deze molens werd voornamelijk graan gemalen, het waren dus de korenmolens, waar het meel voor de bakkers werd gemalen.
Het stadsbestuur stelde in 1664 een Ordre ende Reglement, op de Koorn-Molenaers binnen de Stadt Goude op, waarmee de samenwerkung tussen de bakkers en de molenaars werd vastgelegd.
(5 pagina's met 4 illustraties, pdf 1.047.755 k)

28-1-1928

'Een houtzaagmolen die gezien mag worden'

In de Wekelijksche Courant: De Nijverheid, nummer 48, van 29 november 1893, vond ik op pagina 396 een artikel over de verdwenen houtzaagmolen 'De Zwaluw' te Woerden.
Een mooie passende foto van de beeldbank van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed te Amersfoort voegde ik eraan toe.
 
De foto hiernaast toont het bericht uit het Algemeen Handelsblad van 28 november 1928, waarin de op handen zijnde afbraak wordt vermeld.
 
Zie 'Een houtzaagmolen die gezien mag worden'.
(4 pagina's met 4 illustraties, pdf 676.024 k)

wapen

Edict op de Dieftens. Gegeven tot Brussel den 23. julii 1767

Het Edict is een ordonnantie van keizerin Maria Theresia voor de Zuidelijke Nederlanden.
De inhoud betreft ‘Huispersoneel dat hun meester besteelt wordt opgehangen tenzij de rechter vindt dat het vergrijp licht is, dan volgt geseling, pronckingen of verbanning.’
De tekst van het edict (4 pagina's met 5 illustraties, pdf 509.153 k)

haspelkruis

Haspelkruis
Molenassen en molenroeden

Het haspelkruis is een wiekenkruis, die naar de wijze van een haspel, met vier elkaar overlappende halve roeden aan de askop is bevestigd.
Het is in 1778 uitgevonden door Hendrik Spille.
Hij publiceerde zijn uitvinding in een uitgebreide beschrijving, voorzien van een tekening en met vermelding van de specifieke onderdelen.

Deze beschrijving is integraal weergegeven.
(8 pagina's met 6 illustraties, pdf 588.382 k)

Twee brandverzekeringscontracten voor pelmolenaars

In verschillende genealogische bronnen uit de 18e eeuw komen we namen van Groninger pelmolenaars tegen en een dertigtal daarvan worden vermeld in een tweetal brandverzekeringscontracten, die in respectievelijk 1743 en 1784 zijn afgesloten.
De tekst van deze brandverzekeringscontracten is integraal weergegeven.
(6 pagina's, pdf 98.883 k)

ruiter

Vaststelling van de jaarmarkten te Appingedam door het stadsbestuur op 20 augustus 1659

In het ‘Museum Stad Appingedam’, Wijkstraat 25, is het document te zien, waarin 'Borgemeesteren ende Eetgenoten der Stadt Appingadam / hebben goetgevonden / hare gewoontlijcke Jaar-marckten voortaen te holden als volget.'.
(2 pagina's, pdf 491.199 k)

De sarrieshut en molen te Winschoten

In een oude gids van Winschoten vond ik enige gegevens over de Vissersdijk, nu een straat in het centrum van Winschoten, maar ooit aan de kant van de vestingwal gelegen. Aan deze dijk woonden vissers, die met hun schepen de Dollard opvoeren. Bij deze dijk stond ook een korenmolen en een sarrieshut, waarin de chercher, de controleur op de belasting van het gemaal, woonde. De gegevens uit de oude gids heb ik gescand en opgenomen in het document.
(3 pagina's, pdf 183.790 k)

Met het trekveer naar Winschoten in 1792

Reizen in vroeger eeuwen ging anders dan nu. Sinds het graven van de waterwegen in onze provincie kon dat ook per trekschuit. Uiteraard bemoeide de provinciale overheid en de stad Groningen zich met de uitvoering er van en in het document is daarover iets te lezen.
(3 pagina's, pdf 142.187 k)

Lucas

Het kasboek van molenmaker Lucas Wieldraaijer in de Groeve, over de jaren 1929 tot 1942

Molenmaker Lucas Wieldraaijer pleegde veel onderhoud aan zowel Groninger als Drentse poldermolens.
In zijn kasboek noteerde hij de gewerkte uren, het verrichtte onderhoud en het maken van vervangende onderdelen.
Dit waren heel veel kammen van azijnhout.
 
(14 pagina's met 24 illustraties, pdf 2.645.044 k)

turfkar

Het vervoer van turf in de stad Groningen in vroeger eeuwen

Het stadsbestuur stelde hiervoor meerdere ordonnanties op - 1697, 1731 en 1732 - waarin ook beschreven werd hoe een turfwagen er uit diende te zien. In het document ordonnanties is het te lezen.
 
(17 pagina's met 11 illustraties, pdf 2.845.812 k)

wapen

Friese notificaties en plakkaten.

Een zevental transcripties over cherchers, cherchers huisjes, handmolens, pachtlijsten en de belasting op het gemaal in 1718 - 1748

1718 Notificatie inzake veranderingen in de reglementen op de inning van belastingen

1725 Belasting gemaal en de cherchershuizen in Friesland

1725 Notificatie inzake de controle op de molens door opzichters van het gemaal

1725 Notificatie inzake het verbod op de jacht door de belastingcontrarolleurs

1730 Plakkaat inzake het verbod op het maken van handmolens

1743 Notificatie inzake de veranderingen in de pachtlijsten

1748 Opschorting van de belasting op het gemaal in Friesland

Deze pagina is onderdeel van   de-liefde-logo   de homepage van B. D. Poppen.

owl

updated           ∴       Copyright © 2009/2023             up