koren- en pelmolen "Grote Geert" te Kantens
De molen Grote Geert
gefotografeerd op 9-8-2009
door M. Poppen.
Links voor de molen
is de stookhut te zien.
Rechts van de molen
stroomt het Boterdiep.
Achtkante bovenkruier, met als functie: koren- en pelmolen
Bouwjaar: 1818
Type: stellingmolen, stellinghoogte: 11,40 meter
Kenmerken: stenen onderbouw en met riet gedekte kap en houten achtkant
Eigenaar: gemeente Eemsmond
Nummer molenregister: 42 (60)
Vlucht: 21,90 meter (77 voet)
Gevlucht: zelfzwichting, met op de binnen roede Van Busselneuzen met remkleppen
en op de buiten roede Oud-Hollandse windborden
Inrichting: 1 koppel maalstenen en 2 pelstenen
Overbrengingsverhoudingen: bovenwiel 59 kammen, bonkelaar 35 kammen
onderbonkelaar 29 kammen, spoorwiel 102 kammen, schijfloop maalsteen 30 staven
Voorloper pelsteen 21 staven, naloper pelsteen 21 staven. Luiwiel 26 kammen
Voorloper pelsteen 171 x 35, naloper pelsteen 179 x 35 cm
Vrijwillig molenaar: G. Werkman, tel. 0595 55 16 34
Openingstijden: zaterdagmiddag en op afspraakBeschrijving / geschiedenis
De molen was in 1819 als lage stellingmolen (28 voet) gebouwd door Simon Nienoord, terwijl Jan Rijkels mede-eigenaar werd. In 1821 deden zij het bedrijf over aan Freerk Jans Mulder, gehuwd met Alstje Jans Hoving. Hij had naast de vijf grazen bij de molen nog 20 grazen land in gebruik, die hij in datzelfde jaar met een behuizing had gekocht van de kastelein Hindrik Jacobs Buithuis. Na de dood van Mulder hertrouwde zijn weduwe met molenaar Albertus Cost. Hij werd in 1842 weduwnaar en hertrouwde met Grietje Hein.
In 1852 werd de molen in opdracht van Cost omhoog gebracht tot een stellinghoogte van 38 voet. Aan dit feit herinnert een gedenksteen boven de dichtgemetselde westelijke ingang:
De Groote Geert
Toen men 1818 telde en Pieter
Simons Nienoort mij hier stelde
Ben ik na dertig jaar,
Doorstaan van storm en gevaar
Met ruim drie ellen
Verhoogd onder mijn stelling.
Foto: G. Werkman, 2007
De steen - hierboven weergegeven - is overigens de tweede, aangezien de eerste zeer verweerd was. De molencommissie liet een nieuwe steen houwen, welke op 9 mei 1967 door de toenmalige burgemeester J. Kruize werd onthuld. Een curiositeit is dat de tekst niet in overeenstemming is met de eerste, aangezien Pieter Simons Nienoort geen enkele bemoeienis met de molen heeft gehad! De oude steen is nog steeds in de molen aanwezig.
In 1864 werden Albert Geert Fongers en zijn echtgenote Geeske Harms Lanting kopers van het bedrijf. De beschrijving luidde toen: "eene welingerigte goed onderhouden en van alle acommoditeiten ruim voorziene behuizing met schuur en stalling, twee bijschuren en hut alsmede een kapitale hecht sterken van steen opgetrokken ruime rogge- en pelmolen staande en gelegen aan het provinciale trekdiep en groote straat te Kantens".
Albert Fongers verkocht in 1871 de molen met de behuizing met 15 are grond, waarbij Sikke Berends Smedema eigenaar werd; hij was gehuwd met Siemondina Borgman.
In 1898 werd Berend Sikkes Smedema, gehuwd met Jantje Luursema, opvolger.
In 1913 werden behuizing, stalling en de molen met ruim 19 are verkocht aan Geert Nienhuis, gehuwd met Jantina Hermelina Bos.
Toen Geert Nienhuis in 1952 overleed, volgde zijn zoon Pieter hem 4 jaar later op; hij huwde met Anna Vos.
In 1970 nam de gemeente Kantens de molen voor fl. 4.000,- over. Pieter Nienhuis en zijn vrouw Anna Vos verlieten in 1974 het molenaarshuis. Pieter overleed in 1992.
De foto toont
de zeer
deplorabele
staat
van de molen
Grote Geert
in 1977.
Foto:
Groninger molenarchief
De molen werd in 1954 gerestaureerd, maar kwam in 1963 weer stil te staan. In de jaren 1979-1980 volgde een omvangrijke restauratie, waarna de molen weer feestelijk in gebruik werd genomen. Hierover schreef B. Jongsma een uitgebreid verhaal, waarin tevens een historisch overzicht van B. van der Veen Czn. is opgenomen. Het is afgedrukt in het blad De Zelfzwichter, nummer 19, oktober 1980, pag. 16-23. Grote Geert. (pdf 734.648 k)
De laatste grote herstel- en opknapbeurt 2004-2008
De molen Grote Geert bij avondschemer in het voorjaar van 2005.
De roeden zijn gestreken voor een opknapbeurt.
Foto:
B. D. Poppen
Op woensdag 18 mei 2005 zijn de roeden herplaatst en is een begin gemaakt met het aanbrengen van de nieuwe kleppen voor de zelfzwichting.
Foto:
B. D. Poppen
18-5-2005
Foto:
B. D. Poppen
18-5-2005
De molen is op zaterdag 11 juni 2005 door de wethouder mevr. J. van Warners officieel weer ingebruik gesteld.
Zomer 2008
De laatste grote klus:molen Grote Geert krijgt een nieuw rietdek.
Foto:
B. D. Poppen
5-8-2008
Interieur
In de molen bevinden zich ter weerszijden van de doorrit - op wagenhoogte - halve zolders, waardoor er extra opslagruimte is en de wagens gemakkelijk volgeladen kunnen worden.
Hierboven zijn 7 zolders, waarvan de twee onderste zijn ingericht als opslagzolders. Ook bevindt zich hier een elevator.
Tevens is er de waaierkast gesitueerd.
De stellingzolder, tevens maalzolder en pelzolder, met o.a. de pelspil, de pelkaar en de schuif.
Tevens is hier de zeef geplaatst waarmee de gepelde gerst wordt gezeefd.
Op de steenzolder is het enig overgebleven maalkoppel te vinden.
In de molen is op vele balken de namen van de eigenaren in prachtig snijwerk uitgevoerd.
Deze grote pel- en korenmolen te Kantens, waarop nog regelmatig wordt gepeld, vinden we, prachtig gelegen aan de westkant van het Boterdiep, langs de weg Middelstum - Usquert.
Foto's 10-5-2009, B. D. Poppen
Vermelding op de Nederlandse molendatabase: Grote Geert en op de database van De Hollandsche Molen: Grote Geert.