Het boek over de belasting op het gemaal
De aankondiging van het artikel in de Ommelander Courant van 25 maart 2004
over de verschijning van het boek
over de verschijning van het boek
|
De belasting op het gemaal
|
Het genaaid, gebonden en geïllustreerd boek is gedrukt op A4-formaat, omvat 298 pagina's en bestaat uit drie delen.
deel I - De belasting op het gemaal
een beschrijving van de aard, inning en toepassing, alsmede van de invloed van deze impost op de bevolking en de economie
deel II -
De chercherswoningen bij de molens ten plattelande
een overzicht van de resterende en verdwenen sarrieshutten in de provincie Groningen
deel III -
De plakkaten, resoluties, ordonnanties, reglementen en rekesten betreffende de belasting op het gemaal
een overzicht van (voornamelijk Groningse) rechtsvoorschriften in de periode 1594-1856.
De letterlijke teksten uit de bronnen van de diverse (voornamelijk Groninger) archieven.
Over de inhoud
Het boek beschrijft de situatie rondom de belasting op het gemaal - een recht dat werd geheven op het bij de molenaar ter vermaling aangevoerde graan - in het bijzonder in de provincie Groningen.
Als beginjaar is genomen 1594, het met name voor de provincie Groningen zo belangrijke jaar van de Reductie. Door de toetreding van Stad en Lande werd zij de zevende provincie van de Republiek der Verenigde Nederlanden. Als afsluitend jaar is genomen 1855, waarin de belasting op het gemaal in Groningen, respectievelijk in het gehele land werd afgeschaft.
In het 1e deel wordt beschreven de opzet, invoering en handhaving van deze belasting, de sanering van het molenbestand in Groningen in 1628 en de aanstelling van de cherchers (belastingcontroleur - in Groningen worden ze sarries genoemd), met naam en plaats, en de bouw van de chercherswoningen bij de molens.
Ook wordt het pachtsysteem behandeld, alsmede de wijze van inning, de vele ontduikingen en vormen van fraude, het verzet bij de bevolking, het Reglement Reformatoir, de belasting op het gemaal in de periode van de Bataafse Republiek en tijdens de eerste decennia van het koninkrijk en in het begin van het stoomtijdperk, en de invloed van deze belasting op de bevolking en de economie.
Tevens wordt, naast de situatie 'ten plattelande', een beschrijving gegeven van de situatie in de stad Groningen, waaronder met name de periode rondom het rampjaar 1672 en tijdens de eerste helft van de 19e eeuw. Ook worden het windrecht en het maalloon, alsmede enige ordonnanties, reglementen en instructies voor molenaars en cherchers beschreven.
Alhoewel het accent ligt op de provincie Groningen (Stad en Ommelanden), wordt tevens een fragmentarisch beeld gegeven van de situatie in de overige gewesten ten tijde van de Republiek.
|
De sarrieshut |
In het 2e deel is een overzicht van de resterende chercherswoningen (in Groningen worden die sarrieshutten genoemd) opgenomen, waarvan een zestal uitvoerig is beschreven, alsmede een uitgebreid overzicht van de ruim honderd verdwenen hutten. Ook wordt aandacht besteed aan het bestek uit 1630, bestemd voor de bouw van de chercherswoningen, alsmede aan het onderhoud van deze woningen, zowel in de stad Groningen als in de Ommelanden.
|
De ordonnantie op het gemaal
|
In het 3e deel zijn de letterlijke teksten opgenomen van de honderden resoluties, ordonnanties, reglementen, rekesten, plakkaten, alsook enige instructies inzake de belasting op het gemaal, de cherchers, de chercherswoningen, de molens en de molenaars, genomen en uitgevaardigd door de Staten van Stad en Ommelanden, door het stadsbestuur van Groningen, alsmede door bestuurders uit enige andere gewesten.
Bestellen
Het boek kan worden besteld door overmaking van EUR 23,75 (dit is inclusief porto en emballagekosten) op ING rekeningnr. NL82INGB0001415811, t.n.v. B. D. Poppen, Uithuizen onder vermelding van "boek gemaal" en uw adresgegevens. Het is handig uw bestelling per e-mail te melden.
Afgehaald op één van de onderstaande adressen is de prijs EUR 20,--.
B. D. Poppen
Ripperdadrift 16
9981 LH Uithuizen
telefoon: 06 14 34 41 53
e-mail: bdpoppen#gmail.com (# a.u.b. vervangen door @)
- de molen De Goliath bij de Eemshaven, wanneer hij geopend is
- het Groninger Molenhuis, Raadhuisstraat 3 te Usquert, tel. (0595) 74 93 30
- antiquariaat Bladzij 20, Molenweg 20 te Bedum, tel. 050 301 02 33
|
Het boek is inmiddels in verschillende bibliotheken opgenomen zoals UB-RUG, RAG, Tresoar, OB, SAB, KB, het Belastingmuseum te Rotterdam, het Openluchtmuseum te Arnhem, alsmede in de studiezaal van het RHC Groninger Archieven te Groningen en in die van MOLA - Provinciaal Molencentrum (Provinciaal Domein Puyenbroeck) te Wachtebeke. |
Na de uitgave van het boek is nog een losbladige Index op persoonsnamen en een Index op plaatsnamen samengesteld, samen omvattende 17 pagina's.
Deze indexen zijn alleen bij de auteur te bestellen en worden in een klemmapje meegeleverd. Boek en indexen worden samen voor EUR 28,15 aan u verzonden. In verband met de omvang en porto worden ze gescheiden verpakt en verzonden.
De indexen zijn ook vanaf deze site te downloaden als pdf.
Eervolle vermelding
Tijdens de najaarsvergadering van TIMS (The International Molinological Society) op 20-11-2004 te Sint Amands (B.), werd in het kader van de I.J. de Kramerprijs 2004, aan het boek een eervolle vermelding toegekend.
In het juryverslag wordt daarover het volgende vermeld:
" De jury wil tevens meedelen dat ook het werk van B. D. POPPEN diepe, bijzondere indruk heeft nagelaten
en dat het zeker een eervolle vermelding verdient.
Dit is een origineel gedetailleerd chronologisch bronnenonderzoek van een ogenschijnlijk droog maatschappelijk-economisch
gegeven, namelijk de fiscaliteit op het gemaal. Hieruit kan echter blijken dat deze bijzondere fiscaliteit belangrijke historische
hefboomfuncties heeft vervuld in de ontwikkeling van het molengebeuren, en meer nog in de economische en maatschappelijke
vooruitgang (en stilstand) in het algemeen in de Nederlanden. Dit werk biedt de auteur, of anderen, dus mogelijkheden en
ideeën om een aantal belangrijke economische en sociale fenomenen in de geschiedenis te duiden, te verklaren en te plaatsen
in een brede maatschappelijke en historische context.
Den Haag, 15 november 2004 "
Zie voor een volledig verslag met enige foto's de TIMS-pagina.
Enige uitspraken over het boek
- "In tegenstelling tot de kreet van de Belastingdienst is Bob Poppen er wel in geslaagd het onderwerp 'belasting betalen' leuker te maken.
Gelukkig is dat niet ten koste gegaan van de degelijkheid".
J. C. van Driel in 'De Nieuwe Zelfzwichter', 2004/2, pag. 20.
- "Liefhebbers van deze materie komen bij dit verzorgde en overzichtelijk ingedeelde boek goed aan hun trekken".
Uit een recensie in het blad 'Molens', mei 2004, pag. 26.
- "Voor de meer in het onderwerp ingewijde lezer en/of geïnteresseerde in de geschiedenis van de provincie Groningen, molens en hun relatie tot de belastinginning in het bijzonder, bevat het boek een schat aan interessante gegevens en informatie, gebaseerd op een zorgvuldig en intensief archief-onderzoek. De inhoud is begrijpelijk uiteengezet, overzichtelijk geordend en het geheel maakt een keurig verzorgde indruk. De hoeveelheid stof en de inhoudelijke diepgang maakt echter wel dat het een boek is dat je niet zomaar in een adem uitleest".
Uit een recensie in het blad 'Molenwereld', juni 2004, pag. 232.
- "Onlangs verscheen een indrukwekkend boek over de belasting op het gemaal. ... Als we een punt van kritiek zouden moeten leveren dan ligt dat op het terrein van de illustraties. Er zijn best wel veel plakkaten e.d. afgebeeld, maar naar een plaatje van een molen moet je letterlijk zoeken. Dat had de overvloedige informatie hier en daar toch wel op een aangename manier kunnen ondersteunen. Ook een stofomslag of een gelamineerde kaft had het boek net even dat ietsje meer gegeven.
Dat had het boek echter wel weer duurder gemaakt. Nu is veel informatie over dit onderwerp echter voor een aantrekkelijke prijs beschikbaar".
Uit een recensie in het blad 'De Utskoat' nr. 114, juni 2004, pag. 36/37.
- "Het boek van het Groninger TIMS-lid Bob Poppen over de belasting op het gemaal is een goed voorbeeld van molinologie".
Yolt IJzerman in 'de Zelfzwichter', 2007/2, pag. 12.
De auteur, staande voor de sarrieshut en de molen te Uithuizen.
Foto: Omke Oudeman
Foto: Omke Oudeman
Zie voor de overige publicaties van mijn hand, alsmede voor diverse teksten over de belasting op het gemaal de pagina publicaties.
Deze pagina is onderdeel van
de homepage van B.D. Poppen.
∴ Copyright © 2003/2024
