Het boek over de belasting op het gemaal

Ommelander Courant

De aankondiging van het artikel in de Ommelander Courant van 25 maart 2004
over de verschijning van het boek
boek van B. D. Poppen: De belasting op het gemaal in Stad en Ommelanden 1594-1856

De belasting op het gemaal
in Stad en Ommelanden

1594 - 1856
 
een aspect van onze sociaal-economische geschiedenis waarin molenaars en cherchers centraal staan.
 
ISBN 90-808503-1-4


Het genaaid, gebonden en geïllustreerd boek is gedrukt op A4-formaat, omvat 298 pagina's en bestaat uit drie delen.

deel I - De belasting op het gemaal
een beschrijving van de aard, inning en toepassing, alsmede van de invloed van deze impost op de bevolking en de economie

deel II - De chercherswoningen bij de molens ten plattelande
een overzicht van de resterende en verdwenen sarrieshutten in de provincie Groningen

deel III - De plakkaten, resoluties, ordonnanties, reglementen en rekesten betreffende de belasting op het gemaal
een overzicht van (voornamelijk Groningse) rechtsvoorschriften in de periode 1594-1856. De letterlijke teksten uit de bronnen van de diverse (voornamelijk Groninger) archieven.


Over de inhoud

Het boek beschrijft de situatie rondom de belasting op het gemaal - een recht dat werd geheven op het bij de molenaar ter vermaling aangevoerde graan - in het bijzonder in de provincie Groningen.

Als beginjaar is genomen 1594, het met name voor de provincie Groningen zo belangrijke jaar van de Reductie. Door de toetreding van Stad en Lande werd zij de zevende provincie van de Republiek der Verenigde Nederlanden. Als afsluitend jaar is genomen 1855, waarin de belasting op het gemaal in Groningen, respectievelijk in het gehele land werd afgeschaft.

In het 1e deel wordt beschreven de opzet, invoering en handhaving van deze belasting, de sanering van het molenbestand in Groningen in 1628 en de aanstelling van de cherchers (belastingcontroleur - in Groningen worden ze sarries genoemd), met naam en plaats, en de bouw van de chercherswoningen bij de molens.
Ook wordt het pachtsysteem behandeld, alsmede de wijze van inning, de vele ontduikingen en vormen van fraude, het verzet bij de bevolking, het Reglement Reformatoir, de belasting op het gemaal in de periode van de Bataafse Republiek en tijdens de eerste decennia van het koninkrijk en in het begin van het stoomtijdperk, en de invloed van deze belasting op de bevolking en de economie.

Tevens wordt, naast de situatie 'ten plattelande', een beschrijving gegeven van de situatie in de stad Groningen, waaronder met name de periode rondom het rampjaar 1672 en tijdens de eerste helft van de 19e eeuw. Ook worden het windrecht en het maalloon, alsmede enige ordonnanties, reglementen en instructies voor molenaars en cherchers beschreven.

Alhoewel het accent ligt op de provincie Groningen (Stad en Ommelanden), wordt tevens een fragmentarisch beeld gegeven van de situatie in de overige gewesten ten tijde van de Republiek.

de sarrieshut van Leermens. Foto: ?

De sarrieshut
van Leermens.
 
In de gevel
de steen
met het wapen
van de provincie Groningen
en het onderschrift
'SAUVEGUARDE'.
 

 
Foto: ?

In het 2e deel is een overzicht van de resterende chercherswoningen (in Groningen worden die sarrieshutten genoemd) opgenomen, waarvan een zestal uitvoerig is beschreven, alsmede een uitgebreid overzicht van de ruim honderd verdwenen hutten. Ook wordt aandacht besteed aan het bestek uit 1630, bestemd voor de bouw van de chercherswoningen, alsmede aan het onderhoud van deze woningen, zowel in de stad Groningen als in de Ommelanden.

de ordonnantie op het gemaal voor de stad Groningen van 1623. Groninger archieven.

De ordonnantie op het gemaal
voor de stad Groningen
van 1623.
 

 

 

 Bron:
Groninger Archieven

In het 3e deel zijn de letterlijke teksten opgenomen van de honderden resoluties, ordonnanties, reglementen, rekesten, plakkaten, alsook enige instructies inzake de belasting op het gemaal, de cherchers, de chercherswoningen, de molens en de molenaars, genomen en uitgevaardigd door de Staten van Stad en Ommelanden, door het stadsbestuur van Groningen, alsmede door bestuurders uit enige andere gewesten.


Bestellen

Het boek kan worden besteld door overmaking van EUR 23,75 (dit is inclusief porto en emballagekosten) op ING rekeningnr. NL82INGB0001415811, t.n.v. B. D. Poppen, Uithuizen onder vermelding van "boek gemaal" en uw adresgegevens. Het is handig uw bestelling per e-mail te melden.

Afgehaald op één van de onderstaande adressen is de prijs EUR 20,--.

            B. D. Poppen
            Ripperdadrift 16
            9981 LH Uithuizen
            telefoon: 06 14 34 41 53
            e-mail: info#bdpoppen.nl (# a.u.b. vervangen door @)

Het boek is tevens te koop bij:
logo RHC Groninger Archieven

Het boek is inmiddels in verschillende bibliotheken opgenomen zoals UB-RUG, RAG, Tresoar, OB, SAB, KB, het Belastingmuseum te Rotterdam, het Openluchtmuseum te Arnhem, alsmede in de studiezaal van het RHC Groninger Archieven te Groningen en in die van MOLA - Provinciaal Molencentrum (Provinciaal Domein Puyenbroeck) te Wachtebeke.

Na de uitgave van het boek is nog een losbladige Index op persoonsnamen en een Index op plaatsnamen samengesteld, samen omvattende 17 pagina's.

Deze indexen zijn alleen bij de auteur te bestellen en worden in een klemmapje meegeleverd. Boek en indexen worden samen voor EUR 28,15 aan u verzonden. In verband met de omvang en porto worden ze gescheiden verpakt en verzonden.

De indexen zijn ook vanaf deze site te downloaden als pdf.


Eervolle vermelding

Tijdens de najaarsvergadering van TIMS (The International Molinological Society) op 20-11-2004 te Sint Amands (B.), werd in het kader van de I.J. de Kramerprijs 2004, aan het boek een eervolle vermelding toegekend.


In het juryverslag wordt daarover het volgende vermeld:

" De jury wil tevens meedelen dat ook het werk van B. D. POPPEN diepe, bijzondere indruk heeft nagelaten en dat het zeker een eervolle vermelding verdient.
Dit is een origineel gedetailleerd chronologisch bronnenonderzoek van een ogenschijnlijk droog maatschappelijk-economisch gegeven, namelijk de fiscaliteit op het gemaal. Hieruit kan echter blijken dat deze bijzondere fiscaliteit belangrijke historische hefboomfuncties heeft vervuld in de ontwikkeling van het molengebeuren, en meer nog in de economische en maatschappelijke vooruitgang (en stilstand) in het algemeen in de Nederlanden. Dit werk biedt de auteur, of anderen, dus mogelijkheden en ideeën om een aantal belangrijke economische en sociale fenomenen in de geschiedenis te duiden, te verklaren en te plaatsen in een brede maatschappelijke en historische context.
Den Haag, 15 november 2004 "

Zie voor een volledig verslag met enige foto's de TIMS-pagina.


Enige uitspraken over het boek


boek van B. D. Poppen: De belasting op het gemaal in Stad en Ommelanden 1594 - 1856; foto: Omke Oudeman.

De auteur, staande voor de sarrieshut en de molen te Uithuizen.

Foto: Omke Oudeman


Zie voor de overige publicaties van mijn hand, alsmede voor diverse teksten over de belasting op het gemaal de pagina publicaties.


Deze pagina is onderdeel van   de-liefde-logo   de homepage van B.D. Poppen.

owl

updated           ∴       Copyright © 2003/2022             up